Review phim Solaris (1971) – Tại sai con người lại không ngừng khám phá vũ trụ?

Những thông điệp tuyệt vời nào mà một bộ phim du hành vũ trụ có thể mang tới? Sự cô đơn? Tính đối lập khủng khiếp giữa cái nhỏ bé của con người với khoảng không rộng lớn bên ngoài trái đất? Một lời thừa nhận rằng khoa học dường như ngày càng trở nên vô hiệu? Hay chính ở phần không gian tưởng như vô tận ấy, có một sự thật nhỏ bé được rút ra đó là cái vô vọng của con người không phải trong việc khám phá thế giới bên ngoài, mà là hơn cả thế họ thấy bất lực trong việc tự khám phá chính mình.

Solaris có thể coi là một trong những bộ phim du hành vũ trụ vĩ đại nhất cùng với những cái tên quen thuộc khác như: 2001 Space Odyssey, Gravity (2013), Alien (1979), Moon (2009),… Bởi ở trong tất cả những tác phẩm vừa được liệt kê và ngay chính Solaris đều không mang tính chất của một cuộc khai phá vĩ đại, một cuộc chiến tranh vượt bên ngoài vũ trụ hay một công cuộc phô diễn kỹ xảo hoành tráng. Tất cả chỉ dừng lại trước ngưỡng của của một ngôi nhà, một con người, nhỏ bé, cô độc, xa lạ và duy chỉ có con người ấy cần được khai phá, vũ trụ tuyệt nhiên không cần sự khai phá của con người và con người cũng không cần phải đi xa đến như thế để chỉ tìm kiếm sự bất lực.

Tarkovsky luôn thích thú với việc thách thức khán giả của ông bằng những tác phẩm dài, bí ẩn và chậm rãi. Solaris cũng không ngoại lệ, bộ phim dài gần 3 tiếng này không có một khởi đầu trực tiếp và thẳng thắn, nó là vô số những hình ảnh thiên nhiên đẹp đẽ, là người đàn ông buồn bã mặc chiếc áo da màu xanh dương đậm cầm trên tay một chiếc hộp thiếc, là sương mù, ngôi nhà và hình ảnh cha của người đàn ông buồn bã nọ. Nó còn là vô số những câu chuyện kỳ lạ và bí ẩn được kể bằng một nhịp điệu chậm đến nỗi khiến cho người xem có cảm giác họ đang bị ru ngủ. Đó là tất cả những gì diễn ra suốt 45 phút đầu của bộ phim cho tới khi khán giả chính thức biết được rằng đây là một bộ phim khoa học viễn tưởng, ai đó sẽ ở trên một trạm không gian quay quanh một hành tinh hư cấu có tên là Solaris và tìm hiểu những bí mật kỳ lạ đã và đang diễn ra ở đó.

Kris Kelvin là một nhà tâm lý học đang ở trong ngày cuối cùng trên trái đất trước khi rời đến một trạm không gian xoay quanh hành tinh đại dương Solaris để tiếp xúc với phi hành đoàn đang ở tại đó và tìm hiểu xem họ có nên duy trì hoạt động nghiên cứu Solaris không. Anh được cảnh báo trước về những điều không tưởng đã từng được một nhà du hành nhìn thấy trên hành trình đi tới Solaris đầy kỳ lạ, nhưng rồi báo cáo ấy chỉ được kết luận là một thứ ảo giác. Và khi trực tiếp chứng kiến những gì đang diễn ra ở trạm không gian, một người bạn tên Gibarian của Kelvin vừa tự vẫn có để lại một cuộn băng ghi hình khó hiểu, hàng loạt những nhân vật bí ẩn không thuộc phi hành đoàn thoắt ẩn thoắt hiện, sự lảng tránh của hai phi hành viên còn sống là S Sutut và Sartorius,… Cho tới khi Kelvin thức dậy sau một giấc ngủ và thấy người vợ Hari đã chết 10 năm trước xuất hiện trước mặt anh, đây được giải thích là bản sao của vợ anh ngoài vũ trụ. Bí mật được hé mở, nững người trên trạm không gian bắt đầu bị hành tinh ấy thăm dò tâm trí sau khi làm thí nghiệm bức xạ sử dụng tia X để nghiên cứu về Solaris. Thứ gì đó biết được đâu là ký ức quan trọng với họ, và những người liên quan tới ký ức ấy xuất hiện một cách đột ngột mà họ gọi là “những vị khách”, những vị khách mà họ không thể từ chối cũng không thể tiêu diệt.

Điều duy nhất và mạnh mẽ nhất ám ảnh tâm trí Kelvin là người vợ quá cố của anh. Sự xuất hiện một bản sao của Hari bên ngoài trái đất đặt ra cho chúng ta vô số những câu hỏi quan trọng về sự tồn tại của con người, ký ức và tình yêu. Cô gái bên ngoài vũ trụ này có thực sự là Hari không? Kelvin yêu cô gái ấy như bản thân chính cô hay chỉ là tình yêu với một thứ ảo ảnh, một thứ ký ức đã cũ? Và rồi tình yêu là gì? Có lẽ con người ta đã từng được trải nghiệm nó trong một vài phút giây ngắn ngủi nhưng không ai có thể giải thích được, không ai có thể đưa ra một kết luận cụ thể về tình yêu. Và cái chết của bản sao ấy là thứ duy nhất chứng minh việc cô là con người, vì chỉ có con người mới phải băn khoăn họ thực sự là ai và họ sẵn sàng tự sát cho chính cái băn khoăn ấy.

Con người trong phim Solaris là những kẻ đi thí nghiệm nhưng rồi sau cùng tất cả lại nằm trong một cuộc thí nghiệm lớn lao và tàn khốc. Cuộc thí nghiệm ấy chỉ kết thúc khi họ gửi kết quả điện não đồ của Kelvin tới Solaris, những “vị khách” đã không còn ghé thăm với không một lời giải thích thêm. Từ đại dương bao phủ toàn Solaris bắt đầu mọc lên những hòn đảo.

Cùng với những cảnh quay kỳ diệu về thiên nhiên, vũ trụ, con người hiện lên trong một lời khẳng định rằng họ không phải là trung tâm của bất kỳ điều gì cả, họ nhỏ bé, lạc lõng và họ cần nhau. Trong những cảnh phim cuối cùng, Kelvin trở về với ngôi nhà của mình và cha anh, một sự cứu chuộc đã lặng lẽ diễn ra và máy quay đẩy dần lên cao, cho tới khi tất cả chúng ta thấy được ngôi nhà và họ đang ở trên một hòn đảo của Solaris.

Thôi thúc nào khiến con người không ngừng khám phá thế giới bên ngoài? Vì con người hoàn toàn bất lực trong việc tự khám phá bản thân. Và cái khoảng không rộng lớn huyền bí ngoài kia đã đánh lừa họ rằng họ phải có trách nhiệm trong việc tìm hiểu nó. Nhưng chỉ khi bị lạc trong giới hạn hiểu biết trước những điều hùng vĩ quá mức, con người mới tìm được đường quay trở về với chính mình.

Nguồn nội dụng : K Oah K Oanh – Art by Victo Ngai