Hợp đồng thông minh (Smart Contract) là gì ? Cách hoạt động của hợp đồng thông minh

Hợp đồng thông minh giúp cho các hoạt động thỏa thuận và thực thi theo hợp đồng có thể thực hiện tự động dưới sự hỗ trợ của công nghệ Blockchain. Nhờ đó mà các thao tác của người dùng được đơn giản hoá và thuận tiện. Vậy Hợp đồng thông minh là gì ?

Hợp đồng thông minh( Smart Contract) là gì ?

Hợp đồng thông minh được Nick Szabo mô tả lần đầu tiên vào những năm 1990. Vào thời điểm đó, ông định nghĩa hợp đồng thông minh là một công cụ để chính thức hóa và bảo mật mạng máy tính bằng cách kết hợp các giao thức với giao diện người dùng. Szabo đã thảo luận về khả năng sử dụng hợp đồng thông minh trong nhiều lĩnh vực khác nhau có liên quan đến các thỏa thuận hợp đồng – chẳng hạn các hệ thống tín dụng, xử lý thanh toán và quản lý bản quyền nội dung.

Trong thế giới của tiền mã hóa, chúng ta có thể định nghĩa hợp đồng thông minh là một ứng dụng hoặc chương trình chạy trên blockchain. Hợp đồng thông minh giống như một hợp đồng kỹ thuật số bị bắt buộc thực hiện bởi một bộ quy tắc cụ thể. Các quy tắc này được do bộ mã máy tính xác định trước, và tất cả các nút (node) trong mạng đều phải sao chép và thực thi các quy tắc đó.
Về bản chất, các hợp đồng thông minh trên blockchain cho phép tạo ra các giao thức không cần dựa trên sự tin cậy. Tức là hai bên trong hợp đồng có thể đưa ra các cam kết thông qua blockchain mà không cần phải biết hoặc tin tưởng lẫn nhau. Họ có thể đảm bảo rằng nếu các điều kiện của hợp đồng không được thỏa mãn, hợp đồng sẽ không được thực thi. Ngoài ra, việc sử dụng hợp đồng thông minh loại bỏ nhu cầu đối với các bên trung gian, giúp giảm đáng kể chi phí hoạt động.

Mặc dù giao thức Bitcoin đã hỗ trợ hợp đồng thông minh trong nhiều năm, nhưng chúng trở nên phổ biến bởi Vitalik Buterin, người sáng tạo và nhà đồng sáng lập của Ethereum. Tuy nhiên, mỗi blockchain có một phương pháp triển khai hợp đồng thông minh khác nhau.

Nói một các đơn giản nhất Smart Contract (Hợp Đồng Thông Minh) là một thuật ngữ mô tả khả năng tự đưa ra các điều khoản và thực thi thoả thuận của hệ thống máy tính bằng cách sử dụng công nghệ Blockchain. Toàn bộ quá trình của Smart Contract được thực hiện tự động và không có sự can thiệp từ bên ngoài. Các điều khoản của Smart Contract tương đương với một hợp đồng pháp lý và được ghi lại dưới ngôn ngữ của máy tính.

Yếu tố hình thành Hợp đồng thông minh

Thông thường sẽ có 4 yếu tố để hình thành nên một hợp đồng thông minh hoàn thiện. Bao gồm chủ thể hợp đồng, chữ ký số, điều khoản hợp đồng và nền tảng phân quyền.

• Chủ thể hợp đồng: Gồm các bên thực hiện giao kèo hợp đồng. Mỗi hợp đồng Smart Contract phải được cấp quyền truy cập vào các sản phẩm dịch vụ đã đề cập trong điều phẩm.
• Chữ ký số: Mọi bên tham gia vào hợp đồng thông minh phải đồng thuận triển khai những thỏa thuận trong hợp đồng thông qua chữ ký số của họ.
• Điều khoản hợp đồng: Điều khoản quy định trong mỗi hợp đồng đều ở dạng chuỗi, mã lập trình đặc biệt. Những bên tham gia vào hợp đồng phải đồng ý với các điều khoản đó.
• Nền tảng phân quyền: Khi một hợp đồng thông minh đi vào giai đoạn hoàn tất, nó lập tức được tải lên blockchain. Chuỗi khối blockchain này tiếp tục phân phối về cho các node. Dữ liệu đã lưu lại vào blockchain sẽ gần như không thể điều chỉnh.

Tất cả quá trình thực thi hợp đồng thông minh là hoàn toàn tự động, không một tác nhân bên ngoài nào có tác động đến quá trình này. Những điều khoản trong dạng hợp đồng này cũng gần giống với điều khoản trong các hợp đồng pháp lý. Tuy nhiên, chúng được ghi lại theo ngôn ngữ lập trình chuyên ngành.

Hợp đồng thông minh hoạt động như thế nào?

Mỗi hợp đồng thông minh được vận hành gần tương tự như một quầy bán hàng tự động, không cần đến người bán hàng. Có nghĩa chúng chỉ có nhiệm vụ thực thi các điều khoản đã được thiết lập trước đó.

Ở giai đoạn đầu tiên, người ta sẽ viết hợp đồng dưới dạng mã theo ngôn ngữ lập trình riêng. Tiếp đến, các mã này lần lượt được chuyển đến khối thuộc mạng lưới blockchain. Sau đó, mã hợp đồng lại trải qua quá trình phân phối, sao phép. Quá trình này được thực hiện bởi hệ thống các node hoạt động trên blockchain.

Hợp đồng chỉ triển khai khi nhận có lệnh xác nhận, chính các node sẽ làm nhiệm vụ xác nhận. Cuối cùng hợp đồng sẽ được thực thi tự động theo đúng điều khoản ghi trong hợp đồng đó.

Các tính năng chính

Hợp đồng thông minh Ethereum thường trình có các đặc điểm sau:

Phân tán

Hợp đồng thông minh được sao chép và phân phối trong tất cả các nút của mạng Ethereum. Đây là một điểm khác biệt so với các giải pháp khác dựa trên các máy chủ tập trung.

Tất định

Hợp đồng thông minh chỉ thực hiện các hành động mà chúng được thiết kế để thực hiện trong trường hợp các điều kiện được thỏa mãn. Bên cạnh đó, các kết quả của hợp đồng thông minh không đổi dù người thực hiện là ai.

Tự động

Hợp đồng thông minh có thể tự động hóa tất cả các loại tác vụ, nó hoạt động như một chương trình tự thực hiện. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, nếu hợp đồng thông minh không được kích hoạt, nó sẽ duy trì trạng thái “không hoạt động” và sẽ không thực hiện bất kỳ hành động nào.

Không thể sửa đổi

Không thể sửa đổi hợp đồng thông minh sau khi triển khai. Chỉ có thể “xóa” chúng nếu chức năng này đã được thêm vào từ trước. Do đó, có thể nói rằng hợp đồng thông minh giống như một mã chống giả mạo.

Có thể tùy chỉnh

Trước khi triển khai, hợp đồng thông minh có thể được mã hóa theo nhiều cách khác nhau. Vì vậy, chúng có thể được sử dụng để tạo ra nhiều loại ứng dụng phi tập trung (Dapp). Điều này là bởi Ethereum là một blockchain có thể được sử dụng để giải quyết bất kỳ vấn đề tính toán nào (Turing complete)

Không cần dựa trên sự tin cậy

Hai hoặc nhiều bên của hợp đồng có thể tương tác thông qua hợp đồng thông minh mà không cần biết hoặc tin tưởng lẫn nhau. Ngoài ra, công nghệ blockchain đảm bảo tính chính xác của dữ liệu.

Minh bạch

Vì các hợp đồng thông minh dựa trên một blockchain công khai, không ai có thể thay đổi mã nguồn của chúng, mặc dù bất kỳ ai cũng có thể xem được.

So sánh Hợp đồng thông minh và Hợp đồng thông thường.

Hợp đồng truyền thống được tạo ra bởi các chuyên gia pháp lý để biên soạn một lượng lớn tài liệu và cần bên thứ ba giúp thực thi. Điều này rất mất thời gian và không minh bạch. Nếu hợp đồng xảy ra sự cố thì phải dựa vào hệ thống tư pháp để giải quyết và điều này rất tốn kém nhiều chi phí liên quan.

Đối với Smart Contract, được tạo ra bởi hệ thống máy tính bằng ngôn ngữ lập trình như C++, Go, Python, Java. Trong đó nêu rõ các điều khoản và hình phạt tương đương với một hợp đồng truyền thống đưa ra. Chỉ có điều là Smart Contract không cần sự can thiệp của con người, do đó đảm bảo việc thực thi được chính xác và công minh nhất. Toàn bộ đoạn mã của Smart Contract này sẽ được thực hiện bởi hệ thống sổ cái phân tán Blockchain.

Tính hợp pháp của hợp đồng thông minh

Tính pháp lý của hợp đồng thông minh là vấn đề gây ra không ít tranh cãi. Nó không nhất thiết phải được hình thành từ một thỏa thuận mang tính ràng buộc, hợp pháp theo quy định của pháp luật.

Theo như ý kiến của một số chuyên gia, Smart Contract không mang tính chất của một thỏa thuận pháp lý. Thay vào, nó giống như công cụ thực thi điều khoản đã ghi trong hợp đồng. Hơn nữa, cách lấy lại được thực thi trên hệ thống máy tính theo ngôn ngữ lập trình riêng dễ ảnh hưởng đến tính hợp pháp của đồng.

Thuật ngữ “Smart Contract” đã bắt đầu phổ biến từ năm 2015 khi mạng Ethereum chính thức ra đời. Từ đây, hợp đồng thông minh gần được ứng dụng rộng rãi hơn vào đời sống.

Theo Viện tiêu chuẩn và Công nghệ Hoa Kỳ định nghĩa hợp đồng thông minh chính là một bộ sưu tập mã và dữ liệu, triển khai thông qua giao dịch với chữ ký mật mã riêng của blockchain.

Vào năm 2017, Belarus là quốc gia đầu tiên công nhận tính hợp pháp của hợp đồng thông minh. Đến năm 2018, Thượng viện Mỹ bắt đầu để ngỏ khả năng công nhận hợp đồng thông minh. Một vài bang như Arizona, Tennessee, Nevada,.. Thậm chí còn thông luật cho phép sử dụng hợp Smart Contract với quyền lợi được bảo vệ như hợp đồng truyền thống.

Hồi tháng 4/2021, chính phủ Anh cũng đưa ra đề xuất quy định giải quyết các tranh chấp liên quan đến blockchain và tiền mã hóa. Như vậy, người sử dụng hợp đồng thông minh có thể được bảo vệ quyền lợi trong trường hợp Smart Contract bị lỗi, ảnh hưởng đến giao dịch.

Nhìn chung, hợp đồng thông minh đã bước đầu được hợp pháp hóa tại một số quốc gia. Tuy nhiên tại phần lớn các quốc gia khác, tính hợp pháp của Smart Contract vẫn còn để ngỏ.

Ưu, nhược điểm của hợp đồng thông minh

Ưu điểm của Smart Contract:

• Ứng dụng của hợp đồng thông minh có thể được sử dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau: Logistic, ngân hàng, bất động sản, bầu cử,…
  Tự do: Không nhận sự quản lý của bất kỳ một cơ quan nào.
• Giảm thiểu rủi ro đến từ bên thứ ba.
• Tự động hóa: Quá trình được thực hiện hợp đồng là tự động bằng. Đồng thời bạn chính là người tạo hợp đồng, không còn phải phụ thuộc vào môi giới, luật sư hay bất kì ai khác. Như vậy, nó cũng xóa bỏ những nguy cơ đến từ bên thứ ba
• Không bị thất lạc: Tài liệu của bạn được mã hóa trên một cuốn sổ cái chung, có nghĩa là không thể bị thất lạc. Với Blockchain, tất cả những người bạn đều có lưu trữ lại tài liệu của bạn.
• An toàn: Blockchain sẽ đảm bản sự an toàn cho tài liệu của bạn. Không một hacker nào có thể đe dọa đến chúng.
• Tốc độ: Hợp đồng thông minh sử dụng các ngôn ngữ lập trình, code phần mềm để tự động hóa các điều khoản, tiết kiệm hàng tiếng đồng hồ cho những công việc không cần thiết.
• Tiết kiệm: Hợp đồng thông minh tiết kiệm cho bạn hàng đống tiền nhờ xóa bỏ khâu trung gian.
• Chính xác: Các hợp đồng tự động không chỉ nhanh và rẻ hơn mà còn tránh được các lỗi thường thấy khi viết giấy tờ.

Nhược điểm của Smart Contract:

• Rủi ro từ Internet: Có thể bị tấn công hoặc khai thác bởi các hacker nếu để lộ những thông tin quan trọng.
• Không nhận được quyền pháp lý: Quyền lợi có thể không được bảo vệ vì chưa có chính sách.
• Yêu cầu cao về trình độ triển khai của các lập trình viên và hệ thống. Từ đó, chi phí để trả cho họ và cơ sở hạ tầng là không hề nhỏ.

Các ứng dụng của hợp đồng thông minh

Không chỉ phổ biến trong linh vực tiền điện tử. Hợp đồng thông minh còn được sử dụng trong nhiều trường hợp, từ dịch vụ tài chính, chăm sóc sức khỏe đến bảo hiểm. Dưới đây là một số ví dụ về các ứng dụng của nó:

Sử dụng cho các cuộc Bầu cử

Việc thao tứng kết quả bầu cử là rất khó, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra, nhưng hợp đồng thông minh thì sẽ bao giờ có thể thao túng. Bởi vì những phiếu vote được bảo vệ bởi sổ cái sẽ cần được giải mã và cần phải có một quyền truy cập đủ mạnh để tiếp cận nó. Và sự thực là không ai nắm trong tay quyền lực như vậy trong blockchain.

Sử dụng cho các nhà quản lý

Blockchain không chỉ cung cấp một sổ cái đáng tin cậy, mà còn loại bỏ những rủi ro nhờ vào một hệ thống tự động, minh bạch và chính xác. Thông thường, hoạt động kinh doanh thường không phải lúc nào cũng thuận lợi do phải đợi sự đồng thuận hay giải quyết các vấn đề bên ngoài và nội bộ. Sổ cái Blockchain sẽ giải quyết việc này.

Vào năm 2015, Tập đoàn Trust & Clearing (DTCC) đã sử dụng một sổ cái Blockchain để lưu trữ thông tin về tài sản chứng khoán trị giá 1.500 nghìn tỷ USD, đồng nghĩa với 345 triệu giao dịch.

Logistics (Chuỗi cung ứng)

Chuỗi cung ứng trong bất kì doanh nghiệp nào đều là một hệ thống kéo dài và gồm nhiều bộ phận khác nhau. Mỗi bộ phận đều có những công việc nhất định, mà phải làm tuần tự. Và phải được ghi lại để khi xảy ra phát sinh còn biết vấn đề ở đâu

Đây là một quá trình dài hơi và kém năng suất, nhưng với Smart Contract thì mỗi bộ phận tham gia đều có thể theo dõi tiến trình công việc để từ đó hoàn thành nhiệm vụ đúng hạn. Smart contract bảo đảm tính minh bạch trong điều khoản hợp đồng, chống gian lận.

Nó còn có thể cung cấp cho ta khả năng giám sát quá trình cung ứng nếu như được tích hợp chung với Mạng lưới vạn vật kết nối bằng Internet (Internet of Things).

Dịch vụ y tế

Với Smart Contract thì hồ sơ bệnh lý của người bệnh sẽ được mã hóa và lưu trữ trên Blockchain với một khóa riêng, chỉ những người có khóa đó mới có thể truy cập vào xem hồ sơ được. Đồng thời các hóa đơn cho các cuộc phẫu thuật được lưu trữ trên Blockchain và được tự động chuyển cho bên bảo hiểm. Sổ cái cũng có thể được sử dụng trong việc quản lý chăm sóc y tế, ví dụ như giám sát thuốc men, kết quả xét nghiệm và quản lý các nguồn cung y tế.

Bên cạnh đó Smart contract còn có vô vàn ứng dụng khác, ví dụ như trong quản lí, dịch vụ ngân hàng, bảo hiểm, bất động sản,…

Với những ứng dụng siêu việt của mình, Hợp đồng thông minh đang dần trở nên phổ biến hơn trong nhiều lĩnh vực. Hợp đồng thông minh chính là giải pháp để tối ưu hoá mọi việc, giảm thiểu tối đa các nhược điểm còn tồn động mà Hợp đồng truyền thống không thẻ khắc phục. Hi vọng hợp đồng thông minh sẽ sớm có thể khắc phục và giảm thiểu những nhược điểm còn sót lại, trở thành một trong những công cụ hỗ trợ tuyệt vời cho con người trong tương lai.

Đăng ký tài khoản sàn Bybit để nhận nhiều ưu đãi

Hãy theo dõi Cointime để cập nhật những thông tin mới nhất về dự án.

Theo dõi CoinTime tại: Facebook | Twitter | Youtube | Telegram

Nhóm thảo luận: Facebook | Telegram

Liên hệ với chúng tôi: cointimevn@gmail.com